Từ đầu năm 2023 đến nay, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã 4 lần điều chỉnh lãi suất điều hành với mức giảm từ 0,5 - 2%/năm. Tuy nhiên, lãi suất tiền gửi và cho vay bình quân của các giao dịch phát sinh mới ở thời điểm tháng 8/2023 chỉ giảm 1% so với cuối năm 2022.
Điều hành lãi suất "vượt những kỳ vọng đặt ra từ đầu năm"
Chiều 4/11, tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 10/2023, đánh giá về việc mức giảm lãi suất của các ngân hàng thương mại đã tương xứng với mức giảm lãi suất điều hành của NHNN hay chưa, Phó Thống đốc NHNN Đào Minh Tú cho biết lãi suất là vấn đề mà cả nền kinh tế, doanh nghiệp, khách hàng, người vay tiền ngân hàng rất quan tâm.
Ông khẳng định: "Cho đến thời điểm hiện nay, nhìn tổng quan mà nói, tôi cho rằng đã đạt mục tiêu đó là giảm lãi suất hỗ trợ cho doanh nghiệp và hỗ trợ cho việc tăng trưởng tín dụng, cũng như hỗ trợ thêm việc mở rộng đầu tư để tăng GDP trong năm nay".
Từ đầu năm 2023 đến nay, quan điểm điều hành là vừa phù hợp với thực tiễn, vừa tăng cường khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp, hỗ trợ doanh nghiệp bằng việc giảm lãi suất. Ngay từ đầu năm, NHNN cũng đã chỉ đạo, đưa thông điệp và sử dụng các công cụ để tạo điều kiện cho việc giảm lãi suất.
Trước hết là lãi suất điều hành, NHNN đã giảm 4 lần và mức giảm đến 2% cho một số các chỉ tiêu, một số mức lãi suất.
"Đối với các ngân hàng thương mại, đúng là đến cuối tháng 7, đầu tháng 8 thì mức giảm là khoảng 1% so với cuối năm 2022", ông Tú nói
Từ đầu năm, NHNN đã tính toán với mức độ ảnh hưởng của kinh tế thế giới, khả năng chống chịu của nền kinh tế đất nước trước những khó khăn kép đang tác động tới nhiều mặt, để điều hành chính sách tiền tệ hướng tới đảm bảo được mục tiêu kiểm soát lạm phát năm nay sẽ dưới 4,5% và hỗ trợ tăng trưởng.
NHNN đặt mục tiêu là cuối năm nay có thể đạt được mức lãi suất giảm trung bình của các ngân hàng thương mại khoảng từ 1-1,5%.
Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay theo thống kê cũng như đánh giá của NHNN, mức lãi suất trung bình của những khoản cho vay mới giảm khoảng 2 - 2,2%, tức là vượt hơn kỳ vọng và mong muốn ngay từ đầu năm với mức giảm lãi suất.
"NHNN cho rằng mức lãi suất của các ngân hàng thương mại với điều hành của NHNN đến thời điểm hiện nay đã tương đồng, thậm chí là vượt những kỳ vọng đặt ra từ đầu năm", ông Đào Minh Tú nói.
Những ngân hàng có mức cho vay còn cao "phải tìm mọi biện pháp để giảm lãi suất"
Lãnh đạo NHNN cho biết, còn một số khoản cho vay trước đây, khi mà các ngân hàng thương mại huy động cao thì lãi suất cho vay vẫn còn có thể neo cao vì độ trễ của chính sách. Để đảm bảo hài hòa phương án tài chính của các ngân hàng thương mại thì khi huy động cao, lãi suất cho vay cũng tương xứng, tương đồng với lãi suất huy động.
Chính vì thế, NHNN cũng đã đề nghị các ngân hàng thương mại bằng mọi biện pháp, kể từ nay đến cuối năm phải tiết giảm, kể cả những lãi suất cho vay trước đây để đảm bảo hỗ trợ cho doanh nghiệp.
Cụ thể nhất là chiều 27/10 vừa qua, NHNN đã tổ chức hội nghị toàn ngành với 35 ngân hàng thương mại lớn chiếm tỷ trọng chính cho vay của nền kinh tế. Hội nghị đã chỉ rõ những ngân hàng nào lãi suất còn cao, những ngân hàng nào lãi suất đã thấp, để những ngân hàng còn cao tìm biện pháp giảm lãi suất. Đồng thời, chỉ đạo rất quyết liệt, cụ thể đối với những ngân hàng có mức lãi suất cho vay, chênh lệch đầu vào, đầu ra còn cao trên mức bình thường.
Đến nay, trong 4 ngân hàng thương mại nhà nước với vai trò chủ lực, ví dụ như Vietcombank có mức lãi suất cho vay trung bình của tất cả các khoản cho vay ngắn, trung, dài hạn và tất cả những khoản cho vay cũ trước đây, cũng như các khoản cho vay mới hiện nay chỉ là 5,94%; so với cuối năm 2022 đã giảm 1,75% và so với cùng kỳ năm ngoái đã giảm 0,29%. Hoặc ngân hàng BIDV, mức cho vay trung bình là 6,46%, giảm 2,59% so với cuối năm ngoái và giảm 0,15% so cùng kỳ. Đây là ví dụ về ngân hàng thương mại có quy mô lớn, dư nợ lớn.
"Tất nhiên cũng có những ngân hàng hiện nay mức cho vay bình quân còn cao, khoảng 9%, trên 9%. Tất cả những ngân hàng này cũng đã được chỉ rõ và được yêu cầu phải tìm mọi biện pháp để giảm lãi suất", ông Đào Minh Tú nhấn mạnh.
Ngoài ra, Phó Thống đốc cho rằng đối với vấn đề lãi suất, cần có những đánh giá khách quan. Thứ nhất, nếu nói về lãi suất mà chỉ nghĩ đến câu chuyện giữa huy động và cho vay, tức là làm sao để đảm bảo quan hệ này thì huy động thấp sẽ cho vay thấp.
Nhưng vấn đề huy động lại phụ thuộc vào lạm phát và các chỉ số khác. Vì thế, việc huy động mặc dù hiện tại cũng đã giảm, nhưng phải tính toán giảm ở mức độ nào. Theo đó, lãi suất cho vay giảm ở mức độ nào cho phù hợp cũng là một chỉ số rất cần quan tâm trong chỉ đạo điều hành, để phù hợp với các chỉ số kinh tế vĩ mô nói chung.
Thứ hai, lãi suất quan hệ rất chặt chẽ với tỷ giá. Khi lãi suất tiền đồng Việt Nam quá thấp mà giá tỷ giá đang ở các mức cao, đặc biệt là lãi suất ngoại tệ của các nước có ảnh hưởng đến Việt Nam đang rất cao, sẽ dễ tạo ra sự chênh lệch, tình trạng đô la hóa xuất hiện cũng như vấn đề tỷ giá có thể bị phá vỡ. Vì thế, lãi suất điều hành phải làm sao phù hợp trong quan hệ với tỷ giá. Đây là một yếu tố rất phức tạp và cũng phải rất cân nhắc khi điều hành.
Thứ ba, lãi suất còn liên quan đến rất nhiều vấn đề trong nền kinh tế, kể cả chính sách tài khóa, trong phát hành trái phiếu. Hay những vấn đề liên quan đến huy động nguồn lực của Nhà nước, sử dụng khoản cho vay của Nhà nước nói chung, đây cũng là một vấn đề lớn.
Thêm nữa, trong điều hành lãi suất phải đảm bảo hài hòa giữa chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ. Do đó, NHNN luôn luôn dựa trên việc tính toán để tìm ra một phương án hợp lý trong điều hành./.
